ΜΑΡΔΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ του Χρυσοβέργη

Από το 1997 με το «Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης» της ΕΕ άρχισε να μεθοδεύεται η ισχυροποίηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας εντός της ΕΕ. Το 2011 με ένα «πακέτο 6 μέτρων» (πέντε Κανονισμοί και μία Οδηγία) έγινε νέο βήμα για την πιο σφικτή παρακολούθηση-εποπτεία, με την επιβολή προστίμων και κυρώσεων εις βάρος των κρατών-μελών που εκτροχιάζονται δημοσιονομικά. Η έννοια της μακροοικονομικής ανισορροπίας ταυτίστηκε με την εκτροπή των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του χρέους στα πέντε από τα έξι προαναφερθέντα νομοθετήματα.

Ο Κανονισμός 1176/2011 -το έκτο νομοθέτημα από το εν λόγω «πακέτο»- προτείνει ένα μηχανισμό επαγρύπνησης για τον έγκαιρο εντοπισμό των νεοεμφανιζόμενων μακροοικονομικών ανισορροπιών. Γι’ αυτό οικοδομούνται επίσης οικονομικοί και χρηματοοικονομικοί δείκτες με σκοπό τον εντοπισμό των ανισορροπιών κ.λπ.

«Ανισορροπίες» νοούνται κατά το άρθρο 3 του Κανονισμού 1176/2011, οι μακροοικονομικές εξελίξεις που επηρεάζουν δυσμενώς την εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας ενός κράτους μέλους ή της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης ή της Ένωσης συνολικά.

«Υπερβολικές ανισορροπίες» νοούνται στο ίδιο άρθρο, οι σοβαρές ανισορροπίες, συμπεριλαμβανομένων των ανισορροπιών που θέτουν ή θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την εύρυθμη λειτουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.

Υφίστανται όμως ανισορροπίες ακόμη και στις περιπτώσεις ισχυρών πλεονασμάτων στις εμπορικές σχέσεις ενός κράτους-μέλους, όπως σκιαγραφούνται στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών του. Πράγματι, αυτές επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία της Οικονομικής Ένωσης, μέσω των δυσμενών αρνητικών τάσεων σε ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών άλλων κρατών-μελών, λόγω των υπερπλεονασμάτων κάποιων άλλων.

Πλην του «πακέτου των 6 μέτρων», νέα προσπάθεια για εντονότερη εποπτεία και στενότερη οικονομική συνεργασία προβλέπεται από το «πακέτο των 2 μέτρων» του 2013, όπως και από τη «Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση ή άλλως το Δημοσιονομικό Σύμφωνο» (Fiscal Compact).

Το Σύμφωνο υπογράφηκε από τα 25 κράτη μέλη το 2012 ενώ επιδιώκεται η ενσωμάτωσή των ουσιαστικών διατάξεων του Συμφώνου στο Δίκαιο της Ένωσης. Η όλη διαδικασία θα κλείσει με την συζήτησή της στο Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα μέσα του 2019.

Ιδιαίτερα αυστηρό το εξεταζόμενο Σύμφωνο προβλέπει ισοσκελισμένους κρατικούς προϋπολογισμούς (της γενικής κυβέρνησης) ή διαρθρωτικό έλλειμμα που δε θα υπερβαίνει το 1% του ΑΕΠ αν το χρέος του κράτους-μέλους είναι κάτω από το 60% του ΑΕΠ.

Από μόνα τους όλα τα ανωτέρω οδηγούν σε μια και μοναδική εξέλιξη: Υφίσταται ιδιαίτερα ισχυρή δημοσιονομική πειθαρχία που συνοδεύεται με κυρώσεις-πρόστιμα, ενώ από την άλλη οι όποιες μακροοικονομικές ανισορροπίες που προκαλούνται από υπερπλεονάσματα αντιμετωπίζονται με σχετική επιείκεια.

Αναλυτικότερα, έχοντας υπόψη ότι τα εμπορικά υπερπλεονάσματα είναι το προϊόν της ανοιχτής αγοράς της ΕΕ, από όπου αντλούν ιδιαίτερα πολλά οφέλη κάποια κράτη-μέλη ενώ άλλα συσσωρεύουν ζημίες, τότε μπορεί να προβλεφθεί μαζί με τις δεσμεύσεις του Δημοσιονομικού Συμφώνου το εξής:

Κράτη-μέλη που καταγράφουν πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών άνω του 4% του ΑΕΠ, θα μεταφέρουν το υπερπλεόνασμά τους στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Τα ποσά αυτά θα χρησιμοποιούνται είτε για να καλύψουν ανάγκες της Ενιαίας Πολιτικής της Άμυνας είτε για να βελτιώσουν τη ρευστότητα στην αγορά κρατών που επιδιώκουν τη σύγκλιση με τον προαναφερθέντα δημοσιονομικό στόχο κ.ά. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται μέρος των δυσμενών επιπτώσεων των προαναφερθεισών πολιτικών, που πηγάζουν από την αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.

Από την άλλη θα είναι σκόπιμο να διορθωθεί και μια δεύτερη στρέβλωση, που συνδέεται με την ιδιότυπη δημοσιονομική πειθαρχία που έχει υιοθετήσει η Ένωση. Ειδικότερα, εφόσον το διπλό έλλειμμα (κρατικού προϋπολογισμού και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) επιδιώκεται να διορθωθεί μόνο με δημοσιονομικά μέτρα (με μείωση των δημοσίων δαπανών) και με μέτρα λιτότητας (με μείωση μισθών κ.λπ), εξελίξεις όμως που οδηγούν σε ύφεση, ενώ επιδιώκουμε αύξηση επενδύσεων και εξαγωγών, θεωρείται σκόπιμο να υιοθετηθεί το ακόλουθο:

Να προβλεφθεί ένας μηχανισμός δημιουργίας ρευστότητας υπέρ της αγοράς-επιχειρήσεων έτσι ώστε να αυξάνονται οι ιδιωτικές επενδύσεις και οι εξαγωγές, αφού με τις περιοριστικές πολιτικές μειώνονται δημόσιες δαπάνες και κατανάλωση. Μόνο έτσι δεν οδηγούμαστε στο φαύλο κύκλο της ύφεσης που εισάγει η αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία της μορφής που έχει επιλεγεί.

Αν η Ένωση θέλει να τιμωρήσει μια κυβέρνηση γιατί εκτροχιάζει τον κρατικό της προϋπολογισμό, δε χρειάζεται απαραίτητα να τιμωρεί και την αγορά. Τιμωρία της αγοράς με έλλειψη ρευστότητας οδηγεί σε αργό θάνατο μέσω της αβεβαιότητας που εισάγεται στην οικονομία. Οπότε, οι όποιες σκέψεις για το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (ΕΝΤ) ή γι’ οποιονδήποτε άλλο μηχανισμό με ισοδύναμο αποτέλεσμα σε ζητήματα δημιουργίας ρευστότητας οφείλουν να κινούνται σε κατεύθυνση πολύ διαφορετική εκείνης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ).

Τα περιφερειακά συνέδρια με σκοπό την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας προσδιόρισαν τα τοπικά αναπτυξιακά της δεδομένα. Πέραν αυτών όμως, απαιτείται η χάραξη των στρατηγικών επιλογών για τον γενικότερο προσανατολισμό της εθνικής παραγωγής.

Η οικονομία μας επιζητεί να ζήσει μια νέα πρόκληση. Οι ταχύτητες όμως με τις οποίες οφείλει να κινηθεί η κυβέρνηση, πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα, αποτελούν τον κύριο παράγοντα επιτυχίας του όλου εγχειρήματος. Οι τελευταίες, σε συνδυασμό με μια άλλη αναπτυξιακή κουλτούρα μπορούν να δώσουν αποτελέσματα ακόμη και στη βραχυχρόνια περίοδο.

Οι πολιτικές υπέρ των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ), των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), σε συνδυασμό με τα μέτρα υπέρ της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, κινούνται εύλογα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Παρόλα αυτά, η οικονομία επιζητεί θεαματικές προσπάθειες αναζωογόνησης της μέσω της εκλογικευμένης ελάφρυνσης των φόρων, των γραφειοκρατικών διαδικασιών που αφορούν στην αδειοδότηση των νέων επενδύσεων και στις φορολογικές ρυθμίσεις. (1ος, 2ος και 3ος παράγοντας δημιουργίας μη φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος σύμφωνα με το Global Competitiveness Report). Για προτάσεις σχετικά με την απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης των επενδύσεων βλ. http://www.mardas.eu/PDF/Metra1516/Adeiodotisi_Ependiseon_Aplopoiisi_Adiodotisis_Mardas_Martios2016.pdf.

Απομένουν ακολούθως να τεθούν σε εφαρμογή οι κύριες στρατηγικές επιλογές. Η πολιτική υπέρ των νεοφυών επιχειρήσεων, αν και με μεγάλη καθυστέρηση δεκαετίας, αρχίζει να αποδίνει καρπούς. Απαιτείται όμως το κτίσιμο εκείνης της βιομηχανίας που θα απορροφήσει τις νέες καινοτόμες λύσεις που προτείνονται.

Τόσο η οικονομική θεωρία, όσο κι η παγκόσμια εμπειρία οδηγούν σε ένα συμπέρασμα: Όποια χώρα θέλει να αναπτύξει ένα δυναμικό συγκριτικό πλεονέκτημα, αυτό μπορεί να το κάνει. Ή διαφορετικά αν μια χώρα, θέλει να αναπτύξει έναν κλάδο ή ένα προϊόν, όπου παρουσιάζει υστέρηση, αυτό είναι εφικτό.

Έχοντας υπόψη το παραπάνω σημειώνεται το εξής: Καρδιά της ηλεκτρομηχανικής είναι η αεροναυπηγική. Πριν κάποια χρόνια η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ) ήταν η κυρίαρχή του είδους της στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Έχει όλα τα εχέγγυα να κατακτήσει την πρότερη θέση της, δίνοντας ζωή σε δεκάδες επιχειρήσεις της ηλεκτρομηχανικής όλης της χώρας. Λαμβάνοντας τέλος κατά νου τα εξοπλιστικά προγράμματα της Τουρκίας, η αναγέννηση της ΕΑΒ σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας με εξωστρεφή προσανατολισμό, εύλογα θα εξυπηρετήσει κι άλλους σκοπούς.

Από την άλλη, πέρα από τον τουρισμό, τη γεωργία, την ενέργεια και των logistics (νέος δυναμικός κλάδος λόγω των πρόσφατων εξελίξεων στα δυο κεντρικά λιμάνια της χώρας), δεκάδες προκλήσεις μπορούν να οδηγήσουν στην αναβίωση της ελληνικής βιομηχανίας, από τα ναυπηγεία, την κλωστοϋφαντουργία, τα οχήματα κ.ά..

Μικρές μονάδες που ήδη λειτουργούν σε κλάδους με χαμηλή συμμετοχή στην εγχώρια παραγωγή αποδεικνύουν τα προαναφερθέντα. Αρκεί να υιοθετηθεί μια ανάλογη πολιτική κινήτρων, συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο, συνοδευόμενη από μια πολιτική εξωστρέφειας, (βλ. http://www.mardas.eu/PDF/Metra1516/Kinitra_Eksostrefias_Mardas_2016.pdf)

Ως προς τους κλάδους που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν, οι επιλογές υπέρ της παραγωγής βιομηχανικών προϊόντων, δημιουργώντας είτε νέα δυναμικά συγκριτικά πλεονεκτήματα ή αναδεικνύοντας τα υφιστάμενα παραδοσιακά, χαράσσουν το σημείο εκκίνησης κάθε προσπάθειας. Κύριο πλεονέκτημα της χώρας στο χώρο αυτό παραμένει το πλούσιο ανθρώπινο κεφάλαιό της, ικανό να οδηγήσει στην ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων.

Σημειώνεται βέβαια, ότι τα πολλά δισεκατομμύρια ευρώ επενδύσεων που χρειάζεται η χώρα, δεν κτίζονται μόνο με τις παραπάνω πολιτικές. Εδώ για να ξανακερδηθεί ο χρόνος που χάθηκε, απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις, όχι πια σε δρόμους και γεφύρια, αλλά σε εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες. Οι πολιτικές του μικρού και μετρίου δεν έχουν θέση σε αντιλήψεις, που επιδιώκουν να κτίσουν μια διαφορετική επενδυτική προσπάθεια που βασίζεται σε μεγάλα νούμερα.

Η ανάπτυξη λοιπόν δυναμικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων σε μεγάλη έκταση δείχνει τον δρόμο προς τις νέες κατευθύνσεις. Οι υπηρεσίες σε συνδυασμό τις κατασκευές αναλυτικότερα, μπορούν να αναδείξουν τέτοιας μορφής πλεονεκτήματα. Μια νέα Σαντορίνη λόγου χάρη, κτισμένη κατά τα πρότυπά της υφιστάμενης, σε πλαγιές περιοχών σημερινής μηδαμινής αξίας, είναι ένα παράδειγμα μεγάλου κατασκευαστικού έργου που προσφέρει εμπορεύσιμες υπηρεσίες τουρισμού.

Από την άλλη, τουριστικά χωριά, που θα φιλοξενούν ξένους τουρίστες καθ’ όλη τη χρονιά είναι μια δεύτερη επιλογή. Επίσης, ανταλλαγή τουριστικών χωριών που θα κτισθούν από εμάς, έναντι οπλικών συστημάτων (Job for Job) εισάγει μια άλλη δομή στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας.

Ακόμη, η πρόταξη της χώρας ως κέντρο της τέχνης, της φιλοσοφίας και του πολιτισμού αποτελεί μοναδικό της πλεονέκτημα. Το κτίσιμο ενός «Νησιού» για τον σκοπό αυτό, κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση, (βλ. αναλυτικότερα για όλα τα προαναφερθέντα http://www.mardas.eu/PDF/Metra1516/Stratigiki_Anaptiksis_Mardas_July_October_2015.pdf).

Πηγή της πολιτικής είναι ο άνθρωπος και ο τρόπος της σκέψης του. Διεθνώς παρατηρείται ότι πολιτικοί, που κινούνται όμως στις σιδηροτροχιές της πεπατημένης, δεν έδωσαν τις προσήκουσες λύσεις για τη χώρα τους. Το ίδιο ισχύει και με τους αιωνόβιους πολιτικούς, οι οποίοι έχουν εχθρό τις καινοτόμες λύσεις, ζώντας σε καθεστώς απαρχαιωμένων αντιλήψεων και ατολμίας, χαρακτηριστικά που διαπερνούν κάθε κουρασμένο και εκτός σύγχρονων αντιλήψεων μυαλό.

Διαμορφώνονται σταδιακά και σταθερά οι συνθήκες για την έξοδο της χώρας στις αγορές και την ουσιαστική ανάκτηση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία. Αυτός είναι ο στόχος της κυβέρνησης και προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται και οι πιέσεις προς τους εταίρους και δανειστές μας.

Mετά την τελευταία απόφαση του eurogroup, η κυβέρνηση δρομολογεί την έξοδο της χώρας από την κρίση και τα μνημόνια, δίνοντας έμφαση στο σκέλος της ανάπτυξης καθώς οι εταίροι μας δεσμεύτηκαν να στηρίξουν με πολλούς τρόπους τις αναπτυξιακές προσπάθειες. Η στήριξη της επιχειρηματικότητας αποτελεί βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης και ιδιαίτερα η ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας. Κύριος στόχος της νέας αναπτυξιακής πολιτικής της κυβέρνησης θα είναι η μείωση της ανεργίας και η αποκατάσταση συνθηκών πλήρους απασχόλησης.

Η ανεργία των νέων- και άλλων ηλικιών- είναι ο κύριος παράγοντας της μεγάλης και αυξανόμενης μεταναστευτικής εκροής των τελευταίων 5-6 χρόνων. Καθώς η Ελλάδα διανύει τον όγδοο χρόνο της κρίσης, τα ηθικά και υλικά αποθέματα της κοινωνίας έχουν εξαντληθεί και η μετανάστευση λόγω ανεργίας περιορίζει σημαντικά τις αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας, καθώς είναι σαφές ότι συνεπάγεται την απώλεια μορφωμένων και καταρτισμένων στρωμάτων του πληθυσμού.

Εκτός από την προσπάθεια ης αναστροφής του κύματος «διαρροής εγκεφάλων», (brain drain) επιδίωξη είναι και η αξιοποίηση των ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού ενόσω ακόμη ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό, ως ενδιάμεσος στόχος για την επαναπροσέλκυσή τους στη χώρα αλλά και για τη δυναμική που μπορεί να προσδώσει στην παραγωγική αναδιάρθρωση.

Στόχος μας είναι η ενίσχυση των επιχειρήσεων με σκοπό να γίνουν πιο καινοτόμες και εξωστρεφείς, με τη συνδρομή και της αναγκαίας αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα, την παροχή κινήτρων για δραστηριοποίηση σε ανταγωνιστικούς τομείς, τη βελτίωση της νομοθεσίας για στρατηγικές επενδύσεις (fast track) αλλά και περαιτέρω με τη βελτίωση του κανονιστικού περιβάλλοντος. Επιδιώκουμε, με θεσμικές παρεμβάσεις, τον περιορισμό της γραφειοκρατίας, την επιτάχυνση της απόδοσης δικαιοσύνης και την ανάπτυξη μιας ενεργητικής βιομηχανικής πολιτικής στους τομείς που διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα. Το νέο αναπτυξιακό μοντέλο θα πρέπει να προωθεί τα εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες και θα στηριχθεί στην ενδυνάμωση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, στην ενίσχυση του εγχώριου παραγωγικού δυναμικού και των συνεργασιών μεταξύ των επιχειρήσεων.

Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον σ΄ ένα σημείο που μας επιτρέπει να σχεδιάσουμε με σταθερά βήματα την ομαλή και οριστική έξοδο της Ελλάδας από την περιπέτεια της κρίσης.

Οι δυνατότητες που προσφέρει η ελληνική οικονομία είναι πολλές και το ενδιαφέρον τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας είναι μεγάλο. Η Ελλάδα παραμένει, παρά την κρίση, μια χώρα με τεράστιες προοπτικές, μια χώρα που κανένας σοβαρός επενδυτής δεν πρόκειται να αγνοήσει. Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις στην Ελλάδα, την περίοδο 2010-14 μειώθηκαν κατά 67% και χρειάζεται σκληρή δουλειά για να ανατραπεί η κατάσταση γενικευμένης αποεπένδυσης που σημειώθηκε τα προηγούμενα χρόνια.

Η οικονομία μας επιζητεί να ζήσει μια νέα πρόκληση. Τα 80 δις ευρώ ιδιωτικών επενδύσεων που απαιτούνται για την επόμενη πενταετία, μαζί με τα 20 δις του νέου ΕΣΠΑ, θεωρούνται απλά ως ένα καλό σημείο εκκίνησης και μόνο. Κρίσιμος παράγοντας για την ανάπτυξη είναι και η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση και στήριξη της νεανικής επιχειρηματικότητας. Τα τελευταία χρόνια πολλοί νέοι βρίσκουν διέξοδο στην ελεύθερη αγορά με πρωτότυπες επιχειρηματικές ιδέες αρκετές από τις οποίες διαγράφουν μια επιτυχημένη πορεία παρά τις δυσκολίες της κρίσης. Οι νέοι αυτοί που παρά τα προβλήματα επιχειρούν και πετυχαίνουν και πρέπει η πολιτεία να τους στηρίξει με όσα μέσα διαθέτει στο πλαίσιο της επενδυτικής στρατηγικής.

Οι ταχύτητες όμως με τις οποίες οφείλει να κινηθεί η κυβέρνηση, πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα, αποτελούν τον κύριο παράγοντα επιτυχίας του όλου εγχειρήματος των επενδύσεων. Αυτές, σε συνδυασμό με μια άλλη αναπτυξιακή κουλτούρα μπορούν να δώσουν άμεσα αποτελέσματα ακόμη και στη βραχυχρόνια περίοδο.

Οι πολιτικές υπέρ των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ), των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), σε συνδυασμό με τα μέτρα υπέρ της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, κινούνται εύλογα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η οικονομία όμως απαιτεί θεαματικές προσπάθειες αναζωογόνησης της.

Ειδικότερα, η γραφειοκρατία στην αδειοδότηση των νέων επενδύσεων αγγίζει τα όρια της διαστροφής, θεωρούμενη ως ο τρίτος παράγοντας δημιουργίας μη φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. (βλ. Global Competitiveness Report). Κληρονομήθηκε ένα θεσμικό πλαίσιο, που θέλει γκρέμισμα και κτίσιμο εξαρχής, χωρίς φυσικά το παραμικρό κόστος.

Πρόσφατα μια μεγάλη τουριστική επένδυση η Atalanti Hills, χρειάστηκε 12 χρόνια «χαρτοπολέμου» για να κάνει το πρώτο της βήμα. Μια άλλη επένδυση στο αλουμίνιο χρειάστηκε 68 άδειες για να ολοκληρωθεί.

Το δεύτερο μεγάλο βήμα αφορά στην απλούστευση των φορολογικών διαδικασιών (5ος ανασταλτικός παράγοντας σύμφωνα με το Global Competitiveness Report), που παιδεύουν εταιρείες και πολίτες. Όσο στις ΔΟΥ συνωστίζεται ο κόσμος σε ουρές και όσο η καθημερινότητα ακολουθεί τους παλιούς ρυθμούς, τόσο η αναγκαιότητα για ριζοσπαστικές αλλαγές γίνεται και πιο επιτακτική.

Αυτά τα δυο βήματα δημιουργούν το απαραίτητο φιλικό περιβάλλον πάνω στο οποίο θα κτιστεί η οποιαδήποτε πολιτική επενδύσεων. Δίνουν το σήμα ότι κάτι ουσιαστικό αλλάζει.

Απομένουν ακολούθως να τεθούν σε εφαρμογή οι κύριες στρατηγικές επιλογές. Η πολιτική υπέρ των νεοφυών επιχειρήσεων, αν και με μεγάλη καθυστέρηση δεκαετίας, αρχίζει να αποδίνει κάποιους καρπούς. Απαιτείται όμως το κτίσιμο εκείνης της βιομηχανίας που θα απορροφήσει τις νέες καινοτόμες λύσεις που προτείνονται.

Τόσο η οικονομική θεωρία, όσο και η παγκόσμια εμπειρία οδηγούν σε ένα συμπέρασμα: Όποια χώρα θέλει να αναπτύξει ένα δυναμικό συγκριτικό πλεονέκτημα, αυτό μπορεί να το κάνει. Ή διαφορετικά αν μια χώρα, θέλει να αναπτύξει έναν κλάδο ή ένα προϊόν, όπου παρουσιάζει υστέρηση, αυτό είναι εφικτό.

Έχοντας το παραπάνω υπόψη σημειώνεται το εξής: Καρδιά της ηλεκτρομηχανικής είναι η αεροναυπηγική. Πριν κάποια χρόνια η ΕΑΒ ήταν η κυρίαρχή βιομηχανία του είδους της στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Έχει όλα τα εχέγγυα να κατακτήσει την πρότερη θέση της, δίνοντας ζωή σε δεκάδες επιχειρήσεις της ηλεκτρομηχανικής όλης της χώρας. Λαμβάνοντας τέλος υπόψη τα εξοπλιστικά προγράμματα της Τουρκίας, η αναγέννηση της ΕΑΒ εύλογα θα εξυπηρετήσει κι άλλους αμυντικούς σκοπούς.

Από την άλλη, πέρα από τον τουρισμό και την ενέργεια, δεκάδες προκλήσεις μπορούν να οδηγήσουν στην αναβίωση της ελληνικής βιομηχανίας, από τα ναυπηγεία, την κλωστοϋφαντουργία, τα οχήματα, την ηλεκτρομηχανική κ.ά.. Μικρές μονάδες που ήδη λειτουργούν σε κλάδους με χαμηλή συμμετοχή στην εγχώρια παραγωγή (π.χ. αυτοκινητοβιομηχανία NAMCO) αποδεικνύουν τα προαναφερθέντα. Αρκεί να υιοθετηθεί μια ανάλογη πολιτική κινήτρων, συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο, συνοδευόμενη από μια πολιτική εξωστρέφειας.